Flora Kərimova: \"Övladlarım yasımda ehsan verməsə...\"

Ölkə.az-ın bugünkü müsahibləri canlı korifeyimiz Flora Kərimova və onun qızı Zümrüd xanımdır.

Müsahibə üçün şəhərimizin ən gözəl restoranlarından olan "Özsüt" restoranını seçdik.

Əvvəlcə sənətkarımızı evindən götürüb yola düzəlirik. Flora xanım yol boyu qızına, "qızım, saçını belə elə, koftanı belə düzəlt, bunu belə elə" dedyə-deyə sanki azyaşlı uşağa yol göstərir. Doğru deyiblər, övladlar analar üçün həmişə uşaqdırlar.

Restoranın qarşısında maşından düşürük, deyirəm "Flora xanım, qızınızı çox sıxırsız, hər şeyinə diqqət yetirirsiniz, göz verib işıq vermirsiz. Deyir, "mən onu çox istəyirəm, istəyirəm həmişə gözəl görünsün, heç bir qüsuru olmasın. Amma özüm də hiss edirəm ki, qızı çox sıxıram, yazıq uşağı əməlli başlı bezdirmişəm. İngiltərədən gəldi ki, guya burda biraz dincəlsin..."

"Özsüt" restoranına daxil ola-ola Flora xanım məni sual yağışına tutur:

- Səxavət, çoxları deyir qızım mənə oxşayır, səncə oxşayır?

- Flora xanım, qətiyyən oxşamır, elə bil heç sizin qızınız deyil...

- Səsi necə?

- Diksiyası hardasa oxşayır, ancaq qətiyyən qızınızın sizə heç bir zahiri bənzərliyi yoxdur. (gülürük)

Restorana çatıb bizim üçün ayrılmış masada əyləşirik və müsahibəmiz başalayır:

- Flora xanım, oxşarlıq demişəkən heç qızınızın oxumağa marağı olub? Onun sizin sənətinizi davam etdirməsini istəməmisiniz?

- Açığı, qızıma bir ara təklif etdim, ancaq indi çox sevinirəm ki, razılıq vermədi. Bildiyiniz kimi sonra mənim başıma çox oyunlar gəldi, mənim pulum harda idi ki, ona dəstək verim.

Üzümü Zümrüd xanıma tutub deyirəm:

- Sual hər ikinizə ünvanlanır. Necəsiz, işləriniz necə gedir?

Flora xanım:

- Sizə nə? (gülürük)

Zümrüd xanım cavab verir:

- Mən uşaq idim, hardasa 3-4 yaşım var idi. Anamla atam, harasa getmişdilər. Xalam qızının yanında idim. O, mənə nəsə dedi, dedim, mama ilə papa gəlsin onlara deyəcəm. Nə dedi, dedim, deyəcəm. Çörək bıçağını aldı əlinə ki, başını kəsəcəm. Dedim, onu da deyəcəm. Nə dedisə, dedim deyəcəm. Axırda uzatdı məni başımı arxadan kəsdi. İndi qanım axır, deyirəm, onu da deyəcəm. Yəni, nə dedim yaz. (gülürük)

- Cəbhə bölgəsindəki konsertə getmişdiniz. Oradan hansı təəssüratlarla qayıtdınız?

F.K. Bilirsiniz... ağlayırdım. Güclə özümü saxlayırdım, biruzə verməməyə çalışırdım. Qızım da ağlayırdım. Mən o cavan uşaqlara, nəvəm yaşındakı uşaqlara, məni müdafiə edən uşaqlara, mənə və mənim kimilərə görə canından keçən uşaqlara (Flora xanım bu yerdə də ağlayır) ... Özüm özümdən, tanrımdan soruşuram ki, niyə onlara belə bir taleh verirsən? Niyə onlar, yaşına uyğun həyatlarını yaşamasınlar? Niyə onlar yaşlarına uyğun həyatın ləzzətini almasınlar? Qızımla mən ona da diqqətlə baxırdıq ki, görək kim oynamır. Göz yaşı tökmədən əsgərlərimizdən, vətənimizdən danışa bilmirəm. Bu balaca ürək nə qədər dərd çəkər? Hər birinin dərdini ayrı-ayrı çəkirəm. Neçə gündür oradan ayrılmışıq, indiyə kimi hər şey gözümün önündə canlanır. Onların əzmkarlığı, nə qədər desələr də qorxmurlar, ancaq mən onlar üçün çox qorxuram. Onlar bilsinlər ki, biz hər birimiz o qorxu hissinin min qatını keçiririk. Biz analar istəyir başqasının övladı olsun, istəyir mənim qapımdan çıxan öz övladım nolsun, onlar üçün daim həyəcan keçirəcəyik. Oğlumun 50 yaşı var o, Moskvada hərbi xidməti keçəndə, qızımın 3 yaşı var idi. Qızımı vurdum qoltuğuma, getdim oğlumun yanına. Mənim ən çox qorxduğum şey “dedovşina” idi (böyük çağırışçıların orduya yeni gələnləri ram etməsi - red.) Sən demə elə mənim oğlum özü orda “dedavşinalıq” edirmiş. Subyektiv fikrimdir, uşaq əsgərlikdə erkəklşir, vətən olan böyük bir məfhumdan başqa, çıxdığı darvazanı, çıxdı küçəni müdafiə etməyi öyrənir. O əsgərlər həm də öz uşaqlığını, öz varlığını, öz xatirələrini də müdafiə edir... (Flora xanımı ağlamaq tutur, danışa bilmir)

Bu zaman qızı Zümrüd xanım öz təəssüratlarını bölüşür.

Zümrüd xanım: - Hələ həyatımda bu qədər mənalı vaxt keçirdiyim yadımda deyil. Bu günə qədər mama ilə birgə çox tədbirlərdə olmuşuq. Bəziləri yaxşı təəssürat bağışlayıb mənə, amma cəbhə bölgəsindəki qədər mənalı vaxtı heç zaman keçirməmişəm. Hər dəqiqəni özümə hopdurmağa, hər dəqiqəni yaddaşıma həkk etməyə çalışırdım. Təbii ki, hər dəqiqəsi emosianal idi. Qürur hissi, kövrəklik, bir az qəm, ümüdsüzlük, nisgil var idi içimdə. Bütün hislər qarışmışdı bir-birinə. Çox maraqlı bir hiss keçirirdim orda. Bilirsiz ən çox hansı məqam yadda qaldı? Komandir orda çıxış edəndə əsgərlərə baxırdım. Kimsə gülürdü, kimsə sevinirdi, kimsə reaksiya vermirdi. Birdən birə düşündüm ki, çox qısa müddət ərzində bunların hamısı yox ola bilər. Yəni fiziki olaraq. Belə bir şey gəldi beynimə amma Allah eləməsin, fikirləşirdim müharibə başlasa bu əsgərlərin hamısı yox ola da bilər. Komandir əsgərlərə deyəndə ki, döyüşə hazırsız? Onlar qışqıranda ki, hazırıq, həmin dəqiqə keçirdiyim hissləri sizə izah edə bilmərəm.

- O tədbirdə əsgərlər, zabitlər sizinlə şəkil çəkdirmək istəyəndə nə əcəb narazıçılıq etmədiz?

- Qətiyyən narazıçılıq etmədim. Mən özüm cəhd göstərirdim ki, onlarla şəkil çəkdirim. Mənim üçün fəxrdir onlarla şəkil çəkdirmək. Onların tutduğu status bizim hamımızdan yüksəkdir. Mənim "kişilik anlayışına" baxışım özəldir. "Kişilik anlamı"nın nə olduğunu, cəsarətin nə olduğunu dərindən hiss etdim həmin gün.

- Flora xanım, tədbirin təşkilatçıları bu tədbiri təşkil edən zaman bilirdim ki, sənətçilərə, sənətkarlara, müğənlilərə təklif etmişdilər cəbhə bölgəsinə getməyi. Həmin təklif edilənlər televiziyaya çıxanda, vətən, millət, xalq deyirlər. Müharibə başlasın mikrafonu atıb avtomat götürəcəyik ancaq belə tədbirlər də, toyum var bağışla gələ bilmirəm deyirlər. Bu cür həmkarlarınıza necə baxırsız? Siz bir gün öncədən getmişdiz Ağdama...

F.K: - Çox adam öyünəndə ki, "ay mən mikrafonu ataram, ön cəbhəyə gedərəm" bu deyənlərə inanmıram, gülürəm, çünki bilirəm ki, belə olmayacaq. Ancaq qınamıram. Kimlərsə bəlkə çörək pulusuz qalacaq, bəlkə də ona görə gəlməyiblər. Mən onlara təzyiq etmək istəmirəm. O zaman döşünə döymə yalandan! Mənə təklif edəndə birinci onu fikirləşdim ki, 4 mikroinsultdan sonra ora gedib çıxa bilərəmmi? Ona görə yox ki, mən ölə bilərəm. Ona görə ki, yolda mənə nəysə olsa o, uşaqlar buna cavab verməli olacaqdılar. O nigarançılıq onların üstündə qalacaqdı, onların adları hallanacaqdı. Mən o tərəfini düşünürdüm. Bu təklif olanda qızım dedi ki, "mama, sən tək getirsən, mən də gedirəm səninlə". Qızım ondan qabaq da mənə demişdi ki, mama, əgər belə təkliflər olsa mütləq mən də gedəcəm. Onun bu fikri mənə çox dayaq oldu. Çünki istəmirdim, istəmirəm mənim övladlarım sözdə qəhrəman olsun. Dörd divar arasında mənəm-mənəm desin. Ya da mənim arxamda gizlənib mənim şöhrətimin bəhrəsini yesinlər. Baxmayaraq ki, mənim qızımın vətəni mənəm, anayam, ananın da vətəni var və ikimizin vətənidir Azərbaycan. Mən bir ana kimi övladlarıma bəlkə qıymaram, ancaq doğurdan da özüm ölümə getməyə hazıram. (ağlayır...)

- Zümrüd xanım, özünüzü Flora Kərimovanın kölgəsində necə hiss edirsiz?

Z.Ş: - Çox rahat. Bir övlad kimi çox rahat. Bu yaxınlarda bir dostumuz dedi ki, məncə siz özünüzü Flora xanımın kölgəsi altında narahat hiss edirsiz. Mən də dedim ki, vallah özümü çox rahat hiss edirəm. O da dedi ki, mən sizin yerinizə olsa özümü çox narahat hiss edərdim. Niyə mən özümü narahat hiss etmirəm? Ona görə ki, hörmət görürəm, sayğı görürəm, onun kölgəsində yalnız ürək açan hallar yaşanır. Sevgidən, sayğıdan kim yorula, sıxıla bilər ki?

- Siz psixoloqsuz. Niyə ananızın sənətini davam etdirmədiniz?

Z.Ş: - Mən bir-iki dəfə bunu söylədim, Kristina Obrakaytenin pərəstişkarları məni səhv başa düşdülər. Özüm də ona çox hörmət edirəm, amma mən Kristina Obrakate olmaq istəmirəm. Mən Alla Puqaçovadan sonra Kristina Obrakayte olmaq istəməzdim. Bir müddət sonra Kristina məni yaxşı mənada çox təəccübləndirdi. Yəqin iradəli xanımdır ki, öz üzrində işlədi. İndi artıq illər keçəndən sonra ona müğənni demək olar. Mən o keşməkeşli yolu keçmək istəmədim ya da özümdə bir potensial görmədim. Düşünmürəm ki, nə vaxtsa bu qərarıma görə peşman olacam. Müğənni anam kimi şəxsiyət üçün məndə məharət yox idi.

Bu yerdə Flora Kərimova qızına cavab verir:

- Qızım sən şəxsiyyət olmasaydın mən ən bədbaxt adam olardım. Sən şəxsiyyətsən çünki, sən taleyi çox acı, ancaq sınmayan bir ananın övladısan. Sən sınsaydın mən yarımcan qalardım. Mənə dəstək oldun. Mübarizəmdə mənə dəstək olmağı bacarmadın çünki, yaşın o yaş deyildi və mənim fikrimi bölüşmürdün, razılaşmırdın. Mənə əziyyət vermək üçün, məni cəzalandırmaq üçün sənə çox əl atmaq istədilər, çox cəhd etdilər, ancaq sən məni yerə çırpmadın, nə sən, nə də qardaşın. Ona görə də sizin qədrinizi mən bilirəm. Mən sizə borcluyam siz mənə borclu deyilsiniz.

Söhbətin bu yerində restoranın salonuna Flora xanımın ifa etdiyi bir mahnının həzin musiqisi yayılır. Flora xanım admistratoru çağırıb deyir, "siz də müğənni tapdınız mahnısını səsləndirməyə?" (gülürük...) və xahiş edir ki, onun mahnısını səsləndirməsinlər....

- Flora xanm, bəzi sənətkarlar özlərindən sonraya davamçı və ya sənət varisi təyin edirlər. Azərbaycanda belə bir adam var ki, onu özünüzdən sonra davamçı kimi görəsiniz?

F.K: - Onu siz bilməlisiniz. Göstəriciləri deyirəm. Əgər siz 4 aktavalı səsi məndən başqasında tapsanız, o 4 aktavanın gözəl bir tembri olsa, 4 aktavalı səs 3 çalarda həm pop, həm caz, həm opera səsi, və əgər siz hər sözün mənasını başa düşüb, o mənaya məna qatsa, o sözlər ürəkdən gəlsə, düşündürsə, onda mən varislik məsələsinə "hə" deyərəm. Zümrüd xanım replika ataraq bildirir ki, "mama, Səxavət yox deyir baxışları ilə" (və gülürük...)

Flora xanım davam edir:

- Əgər siz gözləri oxuyan, bir az təbəssümlə, acı bir təbəssümlə oxuyan müğənni yadınıza düşsə, bilin ki, o mənəm. Yadınıza düşməsə, deməli mən hələ təkəm. Bəxtiyar müəllim bir dəfə yazmışdı ki, hələ 50 il də bundan sonra sənətə belə səs gəlməyəcək. Bu cür sözlərin yazılması mənim üçün böyük fərəhdir. Bəxtiyar müəllim sonra fikrini dəyişdirərək yazmışdı ki, bəlkə 100 ildən sonra belə, sənətə Floranın səsi gəlmədi. Mən istəməzdim ki, Azərbaycan incəsənəti, bu nəhənglikdəki Azərbaycan incəsənəti, mənimlə başlayıb, mənimlə bitsin. Mən istərdim ki, məndən sonra da kimsə olsun. Ayrı-ayrı xüsusiyyətləri mən kimlərdəsə görürəm, amma hamısında yox. Təkcə bir xüsusiyyəti heç kimdə görmürəm, o da acı təbəssüm, çox miskin olan gözlərdir. Hər xüsusiyyətimi individual olaraq başqalarında görə bilərəm, ancaq o miskin oxumanı heç kəsdə görməmişəm. Bir də ki, həyatdan peşiman bir təbəssümü hələ görməmişəm.

- Sizin qızınız psixoloqdur. Kömək üçün ona müraciət etmisiniz?

- Yox qətiyyən. Mən qızımdan məsləhət almamışam.

Zümrüd xanım söhbətə qarışır:

Z.Ş: - Flora xanım elə qüvvətli insandır ki, onun psixoloqa heç vaxt ehtiyacı olmayıb. Demək istəmirəm ki, psixoloqa müraciət edənlər zəif insanlardır. Sadəcə Flora xanımın mənəvi dünyası o qədər zəngindir ki, başqasının onun həyatına müdaxilə etməsinə ehtiyac yoxdur. Ola bilər övlad sevgisinə ehtiyacı olsun, amma övladının psixoloq kimi həyatında iştirak etməsinə qətiyyən ehtiyacı yoxdur.

- Zümrüd xanım siz necə, elə olub ki, psixoloq kimi ananıza məsləhət verəsiniz?

Z.Ş: - Məsləhəti mən övlad kimi verə bilərəm, psixoloq kimi yox. Qəribəsi odur ki, psixoloq kimi mən özümə daha çox məsləhət verirəm. Övlad kimi bir şeyi necə görmək istədiyimi onunla bölüşə bilərəm. Bu məsləhət deyil, bu tövsiyyədir. Həmişə mən ona minnətdar olmuşam. Anam bizə düşünməyi, müstəqil düşünməyi, məzmunlu düşünməyi öyrədib. Təbii ki, insanlar müxtəlif olduğuna görə, düşüncələri də müxtlif olur. O müxtəlifliyin qarşısını almağa heç zaman cəhd belə etməyib. Hər birimiz özəl düşüncəli insanlar kimi böyümüşük. Mən qardaşım adından da deyirəm ki, biz anamıza çox minnətdarıq.

- Zümrüd xanım, yol gələndə də, burada da, sizin geyiminizə, saçınıza özünüzdən daha çox qarışır Flora xanım. Bui sizi incitmir?

F.K: - Əcəb edib incidirəm. (gülürük...)

Z.Ş: - Həəə, bax indi ürəyimi açacam. (gülürük...) Ən əsas məqama toxunduz. Ümumiyyətlə insanın müstəqilliyini əlindən alanda bu, bir az daha çox təbii ki, artıq pressinq kimi, mənəvi təzyiq kimi hiss olunur. Bilirsiniz, bu tiraniya deyil.

F.K: - Elə ürəyindən tiraniya sözü keçirdi. (gülürük...)

Z.Ş: - Mən ayıra bilmirəm, anamım mənə elədiyinin hansı kompenenti sevgidir, hansı kompenenti təzyiqdir. Bir psixoloq olaraq bilirəm ki, anadan asılı olmaq normal bir hal deyil, amma digər tərəfdən də o qədər valideyin sevgisindən məhrum olan uşaqlar var ki, onlara baxanda bular hamısı xoşdur.

- Bir müğənni var, adı Marah Tahirqızı. Özünə dünyanın ən zil səsli sənətçisi deyir. Son günlər onun gündəmdə olmasına münasibətiniz?

F.K: - Tanımram, görməmişəm onu. Hansı, meşədə, xalçanın üstüdə oturub şəkil çəkdirən?

- Bəli, düz tapdınız.

F.K: - Ay bala, bəlkə zarafat edir. Bəlkə də ad çıxarmaq üçün edir? Belə adamlar şəxsiyyətini, cinsiyyətini itirir. Biri var cinsiyyətinə xəyanət edəsən, biri də var ki, cinsiyyətsiz. Populyarlıq üçün hər yola əl atırlar. Onlar fərqinə varmır ki, seçdikləri üsullar onları tanıtdıqca həm də gözdən salır.

- Flora xanım, dostunuz çoxdur ya düşməniniz?

F.K: - Dostum yoxdur mənim. Çox güvəndiyin adama dost demək olar. Düşünəsən ki, bu adam mənə həyatda satmayacaq. Mənim övladlarımdan başqa arxayın olduğum adam yoxdur, amma arxayınçılıq da əriyir, çünki mən bilmirəm kritik anda nə olacaq. Həyatda heç nəyin qarantiyası yoxdur.

- Sual ikinizədə aitdir. Qarşıda hansı planlarınız var?

F.K: - Mən heç vaxt planla yaşamamışam. Heç nəyi də planlaşdırmamışam.

Z.Ş: - Mən doktoranturaya daxil olmaq istərdim. Kliniki psixologiya ilə məşğul olmaq istərdim. Bunu həyata keçirmək üçün də xaricdə, çox güman ki, Londonda oxuyacam.

- Bəs sevgi, həyat?

F.K: - Sevgi söhbətini bağlayaq.

Z.Ş: - Həyatımda hər şey qabarıq alınır deyə doğrusu nəyisə planlaşdırmağı düzgün hesab etmirəm. İçimdə arzularım var, planlarım yoxdur. Ona görə nə deyim, qismət...

- Zümrüd xanım, istər istəməz bizim şou biznesi izləyirsiz. Əliniz qaşınmır ki, filan kaş filan müğənnini otuzdurub qarşımda ona psixoloq məsləhəti verim?

F.K: - Qızım burada məsləhət versin, sonra getsin Londana, mən də burda qalım bunların əlində?

Z.Ş: - Mama, narahat olma ad çəkməyəcəm. Söhbət təkcə müğənnilərdən getmir. Mənim məsləhətim ekranlarda, mediada bəzi insanlara ola bilər. Mən onların hamısına daxilimdə məsləhət verirəm. Mən istərdim ki, hər insan özünə hörmət etməyi bacarsın. Istərdim insanların dil, danışıq qabiliyyəti olsun. Televizordan məzmunlu söhbət eşitmək istərdim. Bu əsas şou-biznes insanlarına aiddir, səmimiyyət görmək istərdim onlarda. Çoxusu qeyri-səmimidirlər. Bir-birilərinin üzlərinə gülüb, arxası ilə danışırlar. Bunu heç cürə qəbul etmirəm. Bu səmimiyəsizlik məni bu şou-dünyasından, qaynayıb-qarışmaqdan uzaq tutur. Azərbaycan vətəndaşını, intellektual, özündə-sözündə, vətənpərvər görmək istərdim. Bəzi şeylər var ki, onları öyrənmək lazımdır, məsləhət verməklə deyil.

- İllərdir İngiltərədə yaşayırsınız, bizim cəmiyətdə yaşamaq rahatdır, ya orada?

Z.Ş: - Mənim üçün ora çox rahatdır. Ancaq rahatlıqla bağlanmağın arasında fərq var. Mən torpağıma çox bağlıyam, anama, ailəmə çox bağlıyam. Azərbaycanın qədrini, poradoksal səslənsə də, mən xaricdə bilmişəm. Xaircdə, vətəndən uzaqda qalarkən, vətən nədir, insan daha yaxşı dərk edir. Sevgim, ürəyim Azərbaycana bağlıdır ancaq rahatlığım ordadır.

- Flora xanım, təmtəraqlı yas məclislərini yığışdırırlar. İndi də söz-söhbət gəzir ki, toyları da nəzarətə götürəcəklər. Buna necə baxırsız?

F.K: - Mən bunun çox əlehinəyəm. Mənim özəl münasibətimə bu müdaxilədir. Elə bir şeylər tövsiyyə edirlər ki, əgər bunlar qanun xarakterli olsa idi çox absurd bir şey olardı. Mənim cibimin qayğısını çəkən bazarda qiymətləri aşağı salmalıdır. Mən borca girirəmsə, və o borcu sən ödəmirsənsə, niyə mənim haqqımı tapdalayırsan? Düşüblər ki, israfçılıq edirlər. Mən sənin cibinə girib israfçılıq edirəm? Malımı banka qoyuram, əgər borcu ödəyə bilmirəmsə mənim malımı müsadirə edirlər, sənin malını yox. Ona görə də, sənin canfəşanlıını başa düşə bilmirəm.

Z.Ş: - Mən o qərarla tam razıyam. Düşünürəm ki, şərq xalqlarına xarakterik xüsusiyyətlər var. Onlardan qurtarmaq üçün qaydalar lazımdır. Düzdür bu məcburi qərardır, demokratik bir ölkədə (İngiltərəni nəzərdə tutur) yaşayan bir insan kimi məntiqsizdir. Belə qərarlar olmasa, bəzi xüsusiyyətlərimizdən can qurtara bilmərik.

F.K: - Qızım, sabah mən yıxılıb ölsəm, sən özünə sığışdıracaqsan ki, məclisə pendir çörək qoyasan? Sən məni pendir çörəklə yola salacaqsan? Sən mənim ruhuma pendir çörəklə hörmət edəcəksən? Şadlıq evlərində bir həftə bundan əvvəl bişən yeməklərin bu gün verilməsinin davasını çəksinlər. Yoxsa 50 nəfərdən artıq toyda adam iştirak edə bilməz. Adama deyərlər məclis mənimdir, sənə nə? Bu absurddur, gülüncdür. Heyiflər olsun ki, bizim millət ya qorxusundan, ya da nədənsə deyir ki, bu düz qərardır. Mənim qızımın toyunda 700 nəfər var idi. Bir o qədər adam da məndən incidi. Mən şad günlərimə kimisə seçib çağıra bilərəm, amma mənim yasıma millət gələcək. Hətta tapdalanmış insanın heysiyyatına toxunan şeylər var, bu da onlardan biridir. Millətimə üzümü tuturam. Mənim yasımda, gələrsiz də, yeyərsiz də, doyarsız da. Heç kimi narahat eləməsin ki, mənim qızım evimi satıb mənə yas verəcək. Mənim cibimə girib mənə qayğı göstərməyin. Mənə qayğı o olar ki, 165 manat pensiya alıram. Sizin qayğınız onda olsun ki, 165 manatın üstünə 165 manatda qoyasız. Mən övladlarıma halal etmərəm mənim yasımda borc da olsa, xərc də olsa, tapıb yemək verməsələr. Onlar elə etməsə, o dünyaya mənim hüzuruma üzüqara gələrlər. Qızım sənə vəsiyyət edirəm bunları...

Səxavət Məmməd

Ölkə.az